چرا افراد بیش از حد مطمئن معمولاً کمتر می‌دانند؟

تحقیقات علمی نشان می‌دهند که هرچه فردی نسبت به درستی دیدگاه خود مطمئن‌تر باشد، احتمال دارد که دانش او ناقص‌تر باشد. این پدیده که در روان‌شناسی به نام "اثر دانینگ-کروگر" شناخته می‌شود، بیان می‌کند که افراد با دانش محدود اغلب دچار توهم دانایی می‌شوند و به اشتباه تصور می‌کنند که اطلاعات کافی دارند. این در حالی است که افراد واقعاً آگاه و متخصص معمولاً نسبت به محدودیت‌های دانش خود هوشیارتر هستند و با تردید و کنجکاوی بیشتری به مسائل نگاه می‌کنند.
این ویژگی روان‌شناختی می‌تواند در جنبه‌های مختلف زندگی، از بحث‌های خانوادگی گرفته تا تصمیمات مدیریتی و حتی سیاست‌های بین‌المللی، تأثیرگذار باشد. افرادی که به طور غیرمنطقی به نظرات خود پایبند هستند و انعطاف‌پذیری کمی در برابر اطلاعات جدید دارند، ممکن است دچار تعصب شناختی شوند. این تعصب نه‌تنها مانع یادگیری و رشد فکری می‌شود، بلکه در برخی موارد می‌تواند به شکل‌گیری مناقشات و سوءتفاهم‌های عمیق در جامعه منجر شود.
راه حل این مشکل، پذیرش فروتنی فکری و تقویت مهارت تفکر انتقادی است. بررسی منابع مختلف، پرسیدن سوالات چالش‌برانگیز و باز گذاشتن ذهن برای یادگیری بیشتر، به ما کمک می‌کند که از دام "توهم دانایی" رها شویم. داشتن رویکردی انعطاف‌پذیر و پذیرش این که ممکن است در برخی مسائل اشتباه کنیم، نه‌تنها نشانه ضعف نیست، بلکه نشانه بلوغ فکری و رشد شخصی است.