همه چیز درباره لبنیات و تاریخچه آن

همه چیز درباره لبنیات، تاریخچه، انواع و خواص آن
 

تقریبا تمام مردم دنیا روزانه حداقل یکبار، از لبیات در رژیم غذایی خود استفاده می کنند. همه ما می دانیم که فرآورده های لبنی، منبعی سرشار از مواد مغذی از جمله کلسیم، پروتئین، ویتامین D و روی هستند. اما نکته مهم اینجاست؛ که هر گونه ماده غذایی با آگاهی از نوع و مقدار مصرف متناسب با نیاز روزانه، استفاده شود. در این مقاله از لبنیات دوماس، به بررسی مفهوم و تاریخچه لبنیات می پردازیم. همچنین درمورد انواع محصولات لبنی، خواص و اهمیت آن ها برای سلامتی نیز صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.تقریبا تمام مردم دنیا روزانه حداقل یکبار، از لبیات در رژیم غذایی خود استفاده می کنند. همه ما می دانیم که فرآورده های لبنی، منبعی سرشار از مواد مغذی از جمله کلسیم، پروتئین، ویتامین D و روی هستند. اما نکته مهم اینجاست؛ که هر گونه ماده غذایی با آگاهی از نوع و مقدار مصرف متناسب با نیاز روزانه، استفاده شود. در این مقاله از لبنیات دوماس، به بررسی مفهوم و تاریخچه لبنیات می پردازیم. همچنین درمورد انواع محصولات لبنی، خواص و اهمیت آن ها برای سلامتی نیز صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

لبنیات چیست؟
 

لبنیات به انگلیسی (Dairy) نام دارد؛ و یکی از اقلام غذایی حیاتی در سراسر دنیا است. به طور کلی، لبنیات عبارت است از شیر و ترکیبات مشتق از شیر؛ شامل ماست، پنیر، خامه، دوغ، کشک و بسیاری محصولات دیگر. این محصولات به دلیل فواید بسیار و طعم لذیذ، بخش مهمی از سبد غذایی مردم را تشکیل می‌دهند.

تاریخچه لبنیات؛ اجداد ما از چه زمانی توانستند محصولات لبنی تولید کنند؟
 

لبنیات به عنوان یک بخش مهم از تغذیه انسان‌ها، تاریخچه ای طولانی دارد؛ و به قرن‌ها پیش از میلاد بازمی‌گردد. استفاده از محصولات لبنی، در اکثر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها وجود داشته است. اما نخستین بار که شیر توسط انسان‌ها مورد استفاده قرار گرفت؛ به طور تقریبی ۷۵۰۰ سال پیش بود. انسان‌ها از زمان نیاکان اولیه، از شیر حیوانات به عنوان یک منبع غذایی استفاده می کردند.

درست از زمانی که انسان‌ها به دام‌پروری و دامداری می پرداختند، شیر از منابع اساسی غذایی آنها بود. به گفته مراجع تاریخی، مصر باستان یکی از اولین جوامعی بود که از شیر و تولیدات لبنی استفاده می‌کرد. همچنین، قدیمی ترین پنیر جهان با 3200 سال قدمت، در یک ظرف سفالین در یک مقبره مصری کشف شده است. در هندوستان باستان نیز، تولید ماست یکی از مراسم های مذهبی و معنوی به شمار می رفت. آن ها با ماست و عسل غذایی به نام «غذای خدایان» درست می کردند. در دوره ‌های بعدی تاریخی، تولید لبنیات به صورت دستی و سنتی در مناطق مختلف جهان گسترش یافت.

با پیشرفت فناوری و استفاده از تکنیک‌های مدرن در قرن نوزدهم تا اواسط قرن بیستم، تولید و فرآوری لبنیات به شکل صنعتی و انبوه آغاز شد. شروع تولید شیرهای پاستوریزه و فرآورده‌های لبنی پرچرب و کم چرب به آن زمان باز می گردد. این تغییرات مهم در تولید و فرآوری لبنیات، افزایش قابل توجه مصرف این محصولات در جوامع جهانی را در پی داشت.

و اما امروزه، محصولات لبنی متنوعی از شیر تا ماست، پنیر، و دیگر فرآورده‌ها، به عنوان یک قسمت مهم از تغذیه انسان‌ها شناخته می‌شوند. تأمین کلسیم، پروتئین و دیگر مواد مغذی از مزایای مصرف این محصولات می‌باشد. تاریخچه لبنیات نشان می‌دهد که این صنعت عظیم از گذشته تا به امروز ارتقاء پیدا کرده؛ و در تغذیه جهانی نقش مهمی ایفا کرده است.

انواع لبنیات و فرآورده‌های لبنی در دنیا
 

انواع گوناگون لبنیات در سراسر دنیا تولید و مصرف می‌شوند؛ از ماست گرفته تا پنیر و خامه. هر یک از این محصولات، دارای ویژگی‌ها و فواید خاص خود هستند. تنوع لبنیات در دنیا، به تاریخچه و فرهنگ هر منطقه و کشور بستگی دارد. در ادامه به برخی از انواع معروف لبنیات در سراسر دنیا اشاره می‌کنیم:

• شیر و پنیر (در تمامی کشورها): شیر تازه و پنیر، از مهم‌ترین محصولات لبنی در سراسر دنیا هستند. پنیرها از تنوع زیادی برخوردارند و می‌توانند از شیر گاو، گوسفند و بز تهیه شوند.
• ماست یونانی: ماست یونانی یک محصول لبنی غنی از پروتئین و باکتری های مفید پروبیوتیک است. این محصول معمولا به عنوان یک وعده یا میان وعده کامل همراه با گرانولا یا میوه‌ها و عسل مصرف می شود.
• کفیر (مناطق خاورمیانه و شرقی): کفیر یک نوشیدنی لبنی با ویژگی‌های پروبیوتیک است؛ که سرچشمه آن به کوه های قفقاز روسیه بر می گردد. این محصول از شیر گاو، گوسفند، و گاهی شیر بز تهیه می‌شود.
• کشک (ایران و کشورهای اطراف): همانطور که می دانید؛ کشک یک محصول لبنی غنی و ترش مزه است؛ که معمولاً به صورت تنها و یا به عنوان چاشنی غذاها استفاده می شود.

• پنیر پارمزان (ایتالیا): این پنیر مشهور ایتالیایی، از شیر گاو تهیه می‌شود و معمولا در تهیه پاستا و پیتزا کاربرد دارد.
  
  بررسی انواع رایج لبنیات در ایران
  
  شیر
  
  

  شیر (Milk) اصلی‌ترین و پرمصرف‌ترین محصول در خانواده لبنیات، و پایه تولید دیگر محصولات لبنی است. این محصول به عنوان یکی از منابع غنی و مهم غذایی، دارای فواید و خواص متعددی برای سلامتی انسان‌ها است. شیر حاوی کلسیم، پروتئین، ویتامین D، ویتامین B12، آهن و فسفر است که می تواند باعث تقویت سیستم ایمنی و عصبی، کاهش خطر چاقی، پیشگیری از سرطان، سلامت دندان‌ها و... شود. ارزش غذایی شیر در هر 100 گرم عبارت است از:

• کالری (انرژی): 61 کیلوکالری
• پروتئین: 3.2 گرم
• چربی: 3.3 گرم
• کربوهیدرات: 4.8 گرم
• شکر: 4.8 گرم
• کلسیم: 125 میلی‌گرم
• فسفر: 93 میلی‌گرم
• پتاسیم: 150 میلی‌گرم
• ویتامین D: 40 واحد بین‌المللی IU (۱ یکای بین‌المللی برای ویتامین دی، هم ارز زیستی 0.025 میکروگرم است.)
• ویتامین B12: 0.5 میکروگرم
• ویتامین B2: 0.18 میلی‌گرم

• ویتامین 3B: 0.1 میلی‌گرم
  
  شیر کم چرب؛ کم کالری
  
  شیر کم چرب یک نوع شیر است که چربی آن حذف شده یا به حداقل کاهش یافته (کمتر از 2٪ چربی در هر 100 میلی‌لیتر). این نوع شیر طعم متعادل تری دارد؛ و یک گزینه سالم و کم‌کالری برای افرادی است که به دنبال کاهش مصرف چربی، کاهش وزن و حفظ وزن سالم هستند.  شیر کم چرب دارای کمترین میزان چربی اشباع بوده و به کاهش کلسترول خون نیز کمک می‌کند.
  شیر پرچرب؛ یک منبع لبنی غنی
  
  شیر پر چرب، یکی از محصولات لبنی غنی و لذیذ به شمار می رود. این نوع شیر به دلیل میزان قابل توجهی چربی (3.25٪ تا 5 یا 6٪ چربی)، از طعم و مزه دلپذیری برخوردار است. همچنین دارای کالری بالایی است که باعث تأمین انرژی و حفظ وزن می شود.
  
  ماست
  
  

ماست (Yogurt) یک محصول لبنی محبوب و تهیه شده از شیر تازه است که در انواع مختلفی، مانند ماست کم چرب، ماست پرچرب و ماست قفقازی وجود دارد. این فرآورده لبنی به عنوان یک منبع عالی پروبیوتیک برای حغظ سلامتی و تقویت دستگاه گوارش شناخته می‌شود. پروبیوتیک‌ها می‌توانند تعادل باکتری‌های معده را بهبود بخشیده و مشکلات گوارشی را کاهش دهند. این محصول مقادیر زیادی کلسیم، پروتئین، پتاسیم و مگنز، ویتامین Dو اسیدهای آمینه ضروری نیز دارد. همچنین، حاوی پروتئین‌های ضد التهابی است که می‌تواند به کاهش التهاب‌های مزمن در بدن کمک کند.

ماست کمترین مقدار چربی را در مقایسه با دیگر منابع پروتئین داراست. به همین دلیل، افرادی که به دنبال افزایش مصرف پروتئین و کاهش مصرف چربی هستند، می توانند به راحتی پروتئین مورد نیاز خود را از ماست تامین کنند. ارزش غذایی ماست در هر 100 گرم عبارت است از:

• انرژی: 42 کیلوکالری
• پروتئین: 3.4 گرم
• چربی: 1.3 گرم
• کربوهیدرات: 4.7 گرم
• شکر: 4.7 گرم
• کلسیم: 110 میلی‌گرم
• فسفر: 90 میلی‌گرم
• پتاسیم: 155 میلی‌گرم
• ویتامین B2: 0.14 میلی‌گرم
• ویتامین B3: 0.1 میلی‌گرم

1. ماست کم چرب؛ هضم راحت تر
    

ماست کم چرب همانطور که از نامش پیداست؛ حاوی مقدار بسیار کمی چربی (کمتر از 2٪) است. این ماست به دلیل چربی حداقلی و هضم راحت تر، برای تمام گروه های سنی مناسب خواهد بود.

2. ماست پرچرب؛ مقدار بالای ویتامین
    

ماست پرچرب دارای مقدار بالایی از چربی (3.2%) است. به همین دلیل مقدار بیشتری از ویتامین های محلول در چربی مثل آ و دی، در ماست پرچرب وجود دارد. در نتیجه برای کودکان و افرادی که بیماری های قلبی و عروقی ندارند، بسیار مناسب است.

3. ماست قفقازی؛ پروبیوتیک
    

ماست قفقازی یا ماست پروبیوتیک، از قارچ با ارزش کفیر تولید می شود و سرشار از کلسیم، ویتامین K، پتاسیم و ویتامین های B است. این ماست با چربی 5 درصد و وجود میکرواگانیسم های فعال در تقویت بدن و درمان بسیاری های از بیماری تاثیر فراوانی دارد.

4. ماست یونانی؛ لاکتوز بسیار کم
    

ویژگی مهم ماست یونانی، غلظت بیشتر و بافت نرم و خامه ای آن است. به همین دلیل مقدار چربی و پروتئین بیشتر( حدود 5.8% چربی) و لاکتوز کمتری نسبت به دیگر ماست ها دارد. در نتیجه برای افراد دارای حساست به لاکتوز بسیار مفید است. همچنین پروتئین و چربی بالای آن در تقویت عضلات، عملکرد مغز، سلول های خونی و دیگر بافت های بدن موثر خواهد بود. علاوه بر این، ماست یونانی نوعی ماست پروبیوتیک و مفید برای بهبود عملکرد سیستم گوارش نیز محسوب می شود.

5. ماست موسیر؛ یک ترکیب عالی
    

ماست موسیر یکی از ماست های محبوب در ایران است که از ترکیب ماست و موسیر به دست می آید. این ماست علاوه بر فواید ماست، دارای خواص منحصر به فرد موسیر نیز هست. خواصی مانند طبع گرم، کاهش قند خون، حفظ سلامتی و سم زدایی کبد و کلیه، ضد میکروب قوی و...

6. ماست همزده؛ مناسب ورزشکاران و کودکان
    

ماست همزده یک نوع ماست است که به دلیل تفاوت در فرآیند تولید، بافت نرم و یکدستی دارد. این ماست علاوه بر خواص بی نظیر ماست دارای نشاسته نیز هست. در نتیجه ارزش غذایی بیشتری داشته و برای ورزشکاران و کودکان مفید است.

 

پنیر
 

پنیر (Cheese) یکی دیگر از اعضای اصلی خانواده لبنیات و حاصل فرایند تخمیر شیر است. این محصول، دارای انواع مختلف در طعم‌ها و بافت‌های متنوع است؛ که به نوع پنیر و شیوه تهیه آن بستگی دارد. پنیر به عنوان یک محصول لبنیاتی متنوع و خوشمزه، در آشپزی و تهیه غذاها از دیرباز به کار می‌رفته و دارای کاربردهای متعددی در آشپزی و غذاهای مختلف می‌باشد. تهیه انواع غذاها، سوپ ها، سالادها، پاشنی ها و سس ها، شیرینی پزی و...

هر نوع پنیر دارای مزایای خاص خود می‌باشد. مثلاً پنیر کم چرب مناسب برای کسانی است که به کنترل وزن خود علاقه دارند، در حالی که پنیر لاکتیکی برای افرادی که از مشکلات گوارشی رنج می‌برند، مفید است. پنیر از منابع عالی کلسیم، پروتئین و مواد معدنی (ریبوفلاوین و فسفر) نیز به شمار می‌آید. همچنین، دارای مقدار قابل توجهی کالری است که می‌تواند به تأمین انرژی برای فعالیت‌های روزانه کمک کند. علاوه بر این، با ایجاد احساس سیری، باعث کاهش اشتها و کنترل وزن نیز خواهد شد. ارزش غذایی پنیر در هر 100 گرم عبارت است از:

• انرژی: 402 کیلوکالری
• پروتئین: 25 گرم
• چربی: 33 گرم
• کربوهیدرات: 1.4 گرم
• شکر: 0.5 گرم
• کلسیم: 710 میلی‌گرم
• فسفر: 630 میلی‌گرم
• پتاسیم: 120 میلی‌گرم
• ویتامین B2: 0.38 میلی‌گرم
• ویتامین B12:  1.3میکروگرم

1. پنیر کم چرب؛ کاهش کلسترول

پنیر کم چرب کمترین مقدار چربی ممکن را داراست و اغلب به عنوان یک گزینه سالم‌تر در رژیم غذایی معرفی می‌شود. پنیر کم چرب دارای حداکثر 9% چربی است که به طور قابل توجهی کمتر از پنیرهای معمولی با مقدار چربی بالاتر، مانند پنیر چدار است. یکی از مهم‌ترین فواید این نوع پنیر، کمک به کاهش مصرف کالری وکاهش خطرات ناشی از افزایش وزن است.

2. پنیر رژیمی؛ برای رژیم های کاهش وزن
    

پنیر رژیمی برای افرادی که رژیم غذایی دارند یا به دنبال یک گزینه کم چرب‌تر هستند؛ طراحی شده است. این نوع پنیر دارای کمترین مقدار نمک، چربی و کالری ممکن است. اما پروتئین آن کافی و مانند دیگر پنیر هاست.

3. پنیر پرچرب؛ مناسب ورزشکاران

پنیر پرچرب دارای مقدار بالایی چربی است؛ و طعم غنی‌تر و کرمی‌تر و پروتئین بالاتری نسبت به پنیرهای کم چرب دارد. پنیر پرچرب بیشتر در آشپزی فرانسوی و ایتالیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در تهیه پاستاها، پیتزاها، و سس‌های مختلف کاربرد دارد. همچنین، بسیاری از انواع پنیرهای معروف مانند پنیر پارمچیانو و موزارلا به عنوان پنیرهای پرچرب شناخته می‌شوند.

4. پنیر لبنه؛ دارای نمک کم

پنیر لبنه یک نوع پنیر سبک و نرم است که از ماست چکیده غلیظ تهیه می شود. این محصول دارای مقدار بالایی پروتئین و کلسیم است و نمک کمی دارد. پنیر لبنه دارای طعم تازه ملایم و خامه‌ای است و در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان یک ماده غذایی محبوب شناخته می شود. کاربرد اصلی آن به عنوان صبحانه یا میان ‌وعده است. همچنین، در تهیه انواع سس‌ها و دسرها در فرهنگ‌های مختلف غذایی نیز به کار می‌رود.

5. پنیر لاکتیکی؛ بالاترین میزان پروتئین

پنیر لاکتیکی یک نوع پنیر سنتی است که به دلیل فرآیند تخمیر متفاوت، می‌تواند در حفظ سلامت دستگاه گوارش و به بهبود فرآیند هضم موثر باشد. زیرا در تولید این پنیر، از هیچ ماده افزودنی و چربی گیاهی استفاده نمی شود. باید بدانید که بالاترین مقدار پروتئین در فرآورده های لبنی متعلق به پنیر لاکتیکی است. پنیر لاکتیکی معمولاً به صورت خام در صبحانه و میان وعده یا در تهیه دسرها و مزه‌ها به کار می‌رود.

6. پنیر لیقوان؛ دارای لاکتوز کم

پنیر لیقوان یا پنیر تبریزی یک پنیر سنتی آذربایجانی و دارای بافتی سفت و ترد است. این پنیر در بسیاری از کشورها محبوبیت دارد و مناسب برای مصرف خام،  و استفاده در ساندویچ‌ها و سالادها است.

7. پنیر پروسس؛ ارزش غذایی بالا

پنیر پروسس یک نوع پنیر است که به وسیله فرآیند پروسس (همزدن پنیرهای آسیاب شده مختلف طی یک فرآیند گرمایی) تهیه می‌شود. به همین دلیل این پنیر را می توان به مدت طولانی تری نگهداری کرد. پنیر پروسس طعم متفاوتی داشته و عمدتا برای تهیه ساندویچ‌ها، برگرها و مزه‌ها به کار می‌رود.

8. پنیر بلغاری؛ دارای تمامی اسیدآمینه های ضروری

پنیر بلغاری از پنیرهای سنتی کشور بلغارستان است؛ که ماندگاری بالایی نیز دارد. یکی از ویژگی‌های مهم پنیر بلغاری، وجود باکتری‌های پروبیوتیک مفید برای دستگاه گوارش  و از بین بردن بلغم بدن در آن است.

9. پنیر فتا؛ پنیر پرطرفدار

پنیر فتا یک نوع پنیر کم چرب سفت و خشک است که به عنوان عنصری مهم در آشپزی مدیترانه‌ای شناخته می‌شود. از این پنیر برای مصرف خام در صبحانه و...، تهیه سالاد‌ها، دسرها، سس‌ها، و غذاهای مختلف استفاده می‌شود.

10. پنیر خامه ای؛ طعمی بی نظیر

پنیر خامه ای، نرم ترین بافت را در میان انواع دیگر پنیر داراست. همچین منبع آنتی اکسیدان های ضروری بدن نیز هست. این پنیر یک گزینه عالی برای صبحانه و درست کردن انواع غذا، کیک و دسر است.

پنیرپیتزا
 

پنیر پیتزا (Pizza Cheese) یک نوع خاص از پنیر است که به دلیل ذوب سریع و کشسانی بالا، به طور اختصاصی برای تهیه پیتزا استفاده می‌شود. این پنیر معمولا سبک‌تر و پفکی‌تر از انواع پنیرهای دیگر است و طعم مطلوب و خامه‌ای دارد. ارزش غذایی پنیر پیتزا در هر 100 گرم عبارت است از:

• انرژی: 298 کیلوکالری
• پروتئین: 25 گرم
• چربی: 22 گرم
• کربوهیدرات: 2.5 گرم
• شکر: 1.1 گرم
• کلسیم: 750 میلی‌گرم
• فسفر: 500 میلی‌گرم
• پتاسیم: 82 میلی‌گرم

1. پنیر پیتزا موزاریلا؛ عطر و طعم بینظیر
    

پنیر پیتزا موزاریلا یکی از محبوب‌ترین انواع پنیر برای تهیه پیتزا است. نام "موزارلا" از واژه ایتالیایی"mozzarella" گرفته شده و اصالتاً از ایتالیا به سرتاسر دنیا گسترش یافته است. ویژگی بارز پنیر پیتزا موزاریلا آن است که در فرآیند پخت پیتزا به خوبی ذوب می‌شود و پس از ذوب شدن، به پیتزا یک طعم کرمی و عطر خوشمزه می‌بخشد. این پنیر برای تهیه پیتزاهای ترکیبی و کلاسیک مانند پیتزا مارگریتا بسیار مناسب است. همچنین، از پنیر پیتزا موزارلا در ساندویچ‌ها، پیتزاف برگرها و غذاهای مختلف دیگر نیز استفاده می‌شود.

2. پنیر تاپینگ پیتزا؛ بدون چربی اشباع
    

پنیر تاپینگ پیتزا تولید شده در لبنیات دوماس، بدون هیچگونه چربی اشباع و با چربی گساهی تولید شده است. در نتیجه برای رژیم های کم کالری بسیار مفید است.

خامه
 

خامه (cream) یک ماده آشنا در تهیه صبحانه، دسرها، نوشیدنی ها و دیگر خوراکی ها است. این محصول لذیذ از طریق فرآیند خامه گیری از چربی شیر تهیه می‌شود و پرچرب‌ترین نوع‌ فرآورده لبنی است. خامه دارای طعم و بافتی کرمی است که به غذاها و دسرها عطر و طعم خوشمزه‌ای می‌دهد. این فرآورده لبنی، به عنوان یک منبع غنی چربی و کالری برای بدن عمل کرده و انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه فراهم می‌کند. ارزش غذایی خامه در هر 100 گرم عبارت است از:

• انرژی: 206 کیلوکالری
• پروتئین: 2.1 گرم
• چربی: 20.9 گرم
• کربوهیدرات: 3.6 گرم
• شکر: 2.9 گرم
• کلسیم: 72 میلی‌گرم
• فسفر: 65 میلی‌گرم
• پتاسیم: 167 میلی‌گرم
• ویتامین A: 1100 واحد بین‌المللی (IU)
• ویتامین D: 0.3 واحد بین‌المللی (IU)

خامه صبحانه؛ سرشار از ویتامین A

خامه صبحانه یکی از محبوب‌ترین انواع خامه است که برای استفاده در صبحانه و تزئین وعده‌های صبحانه طراحی شده است. این محصول سرشار از ویتامین A، B، D، امگا3 و فسفر است. به همین دلیل تمام خواص شیر کامل را دارا است.

دوغ
 

دوغ یک نوشیدنی لبنی ترش مزه با خواص مفید برای دستگاه گوارش است. این نوشیدنی از ماست رقیق شده تهیه می‌شود و به همین دلیل میزان کلسیم و پروتئین کمتری نسبت به دیگر فرآورده های لبنی دارد . دوغ معمولاً در فصل‌های گرم تابستان برای حفط تعادل آب‌ بدن و مقابله با گرما مصرف می‌شود. همچنین، دوغ دارای پروبیوتیک‌های مفیدی است که می‌توانند تعادل باکتری‌های روده را بهبود دهند و به بهبود عملکرد گوارش کمک کنند. دوغ اغلب به عنوان یک ماده معتدل‌کننده معده و بهبود هضم مورد استفاده قرار می‌گیرد و به کسانی که حساسیت به لبنیات دارند، پیشنهاد می شود. ارزش غذایی دوغ در هر 100 گرم عبارت است از:

• انرژی: 41 کیلوکالری
• پروتئین: 3.4 گرم
• چربی: 1.0 گرم
• کربوهیدرات: 4.7 گرم
• شکر: 4.7 گرم
• کلسیم: 133 میلی‌گرم
• فسفر: 93 میلی‌گرم
• پتاسیم: 155 میلی‌گرم
• ویتامین B2: 0.15 میلی‌گرم

1. دوغ سنتی؛ بهبود عملکرد گوارش

دوغ سنتی به روشی تهیه می شود که عطر و طعم دوغ های محلی داشته باشد. این دوغ از فرآورده های لبنی کم چرب است و جایگزین مناسبی برای کسانی است که شیر مصرف نمی کنند. البته باید توجه داشته باشید که هر دو پیمانه دوغ معادل یک پیمانه شیر است.

2. دوغ با گیاهان معطر؛ حاوی 8 گیاه معطر و مفید
    

دوغ با گیاهان معطر؛ مناسب کسانی است که عاشق طعم گیاهانی مثل آویشن در دوغ هستند. این دوغ به دلیل وجود 8 نوع گیاه (آویشن، مرزه، ترخون، نعنا،پونه، کاکوتی، تره و ریحان) در آن، دارای ارزش غذایی بالاتری در میان دیگر دوغ هاست.

3. دوغ با طعم نعنا؛ ضدعفونی کننده گوارش

دوغ با طعم نعنا؛ بسیار مناسب برای مصرف در فصل گرما است. این دوغ برای کم خوابی، کاهش استرس و تهوع نیز مفید بوده و به دلیل خاصیت ضدمیکروبی آن در درمان مشکلات گوارشی تاثیر دارد.

4. دوغ با طعم آلوئه ورا؛ آنتی اکسیدان قوی

دوغ با طعم آلوئه ورا یک دوغ بدون گاز است که به دلیل وجود آلوئه ورا خواص شگفت انگیزی دارد. این دوغ آنتی اکسیدان قوی و ضد سرطان است. همچنین به کاهش رفلاکس و اختلالات کلیوی نیز کمک می کند.

کشک؛ منبع خالص کلسیم و پروتئین
 

یکی دیگر از انواع محصولات لبنی، کشک (curd) است. این محصول دارای طعم ترشی است و معمولا به عنوان چاشنی غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشک از جوشاندن دوغ به دست می آید و  به عنوان یک منبع عالی کلسیم، پروتئین و ویتامین B12 ، منیزیم، آهن، سدیم، پتاسیم و اسیدهای آلی شناخته می‌شود. این مواد مغذی می‌تواند به افزایش انرژی و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. همچنین برای افرادی که به دنبال یک منبع پروتئین با کمترین میزان چربی و کربوهیدرات هستند، مناسب است. ارزش غذایی کشک در هر 100 گرم عبارت است از:

• انرژی: 59 کیلوکالری
• پروتئین: 5.37 گرم
• چربی: 2.7 گرم
• کربوهیدرات: 4.24 گرم
• شکر: 3.62 گرم
• کلسیم: 164 میلی‌گرم
• فسفر: 101 میلی‌گرم
• پتاسیم: 118 میلی‌گرم

مواد مغذی موجود در لبنیات
 

همه ما می دانیم که لبنیات فواید فراوانی برای سلامتی بدن دارند. برای مثال؛ مصرف منظم لبنیات به عنوان یک منبع عالی کلسیم برای استخوان‌ها مفید است. همچنین، پروتئین‌های موجود در لبنیات به بهبود رشد ماهیچه‌ها و بازسازی بافت‌های بدن کمک می‌کنند. در ادامه تمام مواد مغذی موجود در لبنیات را نام می بریم:

• کلسیم
• پروتئین
• پتاسیم
• فسفر
• منیزیم
• آهن
• اسید آمینه های ضروری
• باکتری های مفید پروبیوتیک
• چربی های مفید
• ویتامین A
• ویتامین B1
• ویتامین B2
• ویتامین B12

فواید و خواص لبنیات؛ مزایای مصرف فرآورده های لبنی
 

• تقویت استخوان‌ها

کلسیم موجود در لبنیات باعث تقویت استخوان ها، جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با استخوان مانند اوستئوپروزیس، نرمی استخوان، پوکی استخوان و اختلالات رشدی می شود. همچنین، ویتامین D نیز به جذب کلسیم توسط بدن و تقویت استخوان ها کمک می‌کند.

• جلوگیری از بیماری های دهان و دندان 

لبنیات به واسطه کلسیمی که دارند؛ در جلوگیری از بیماری های دهان و دندان موثر هستند.

• خواص لبنیات پروبیوتیک

مواد لبنی پروبیوتیک در بهبود و تقویت دستگاه گوارش نقش دارند. مصرف ماست و دوغ می‌تواند به بهبود سلامت دستگاه گوارشی کمک کند. این محصولات لذیذ علاوه بر ارتقاء سلامت معده و سیستم گوارشی، پروبیوتیک‌هایی مانند لاکتوباسیل و بیفیدوباکتریا را تأمین می‌کنند که به تعادل میکروبی در دستگاه گوارش و مقابله با مشکلات گوارشی کمک می‌کنند.

• حفظ تعادل وزنی

لبنیات حاوی پروتئین هستند که با ایجاد احساس سیری باعث حفظ تعادل وزنی در افراد می شوند.

• کاهش فشار خون

مصرف مداوم لبنیات دارای مقدار مناسب ویتامین‌ها و مواد معدنی، می‌تواند به کاهش فشار خون، کلسترول بالا و پیشگیری از اختلالات قلبی و عروقی کمک کند.

• خواص لبنیات برای کلیه و کبد

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف به اندازه لبنیات دارای قند پایین، می‌تواند به کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت کمک کند. زیرا فرآورده های لبنی دارای پتاسیم هستند که به کنترل فشار خون و سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند. مصرف به اندازه لبنیات در بهبود وضعیت کبد و کاهش خطر بیماری‌های کبدی نیز موثر است.

• تقویت و بازسازی عضلات و بافت های بدن

شیر حاوی پروتئین‌های اساسی برای رشد و بازسازی بافت های بدن است. پروتئین‌های موجود در شیر می‌توانند به تقویت عضلات نیزکمک کنند.

• فواید لبنیات برای کودکان

کلسیم و ویتامین D موجود در لبنیات به بهبود رشد فیزیکی کودکان (رشد و تقویت استخوان‌ها) در کودکان کمک کرده و از خرابی دندان آن ها نیز جلوگیری می کند.  همچنین، پروتئین‌های لبنیات برای رشد عضلات کودکان ضروری هستند.

• حفظ تعادل الکترولیتی بدن

ماست حاوی مواد معدنی ضروری مانند پتاسیم و مگنز است. این مواد معدنی به حفظ تعادل الکترولیتی در بدن کمک می‌کنند.

• سلامتی چشم

فرآورده های لبنی سرشار از ویتامین آ هستند که در بهبود ناراحتی های چشمی نقش مهمی دارد.

• تقویت سیستم ایمنی بدن

ویتامین ها و مواد معدنی محصولات لبنی در تقویت سیستم ایمنی و افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری های عفونی، موثر هستند.

• فواید لبنیات برای پوست

مصرف ویتامین ها مخصوصا ویتامین A و B2، در حفظ سلامتی پوست و جلوگیری از خشکی آن موثر است.

• بهبود سیستم عصبی

فسفر، کلسیم و دیگر مواد مغذی فرآورده های لبنی، باعث بهبود در عملکر سیستم مغز و اعصاب می شوند.

• افزایش اشتها، انگیزه و انرژی

بدن انسان با دریافت کافی ویتامین ها دیگر دچار بی اشتهایی، بی انگیزگی، کم خونی و خستگی نخواهد شد. با مصرف لبنیات غنی، می توانید بخش قابل توجهی از نیاز بدن به ویتامین ها را تامین کنید.

• فواید لبنیات در بارداری

زنان  باردار به کلسیم اضافی نیاز دارند. به همین دلیل، مصرف لبنیات می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها در دوران بارداری کمک کند. همچنین پروتئین‌های لبنیات برای رشد جنین و سلامتی مادر و نوزاد بسیار مفید است. مصرف ماست و دوغ های پروبیوتیک‌ هم در بهبود عملکرد روده‌ای کودک و مادر تاثیر دارد.

• لبنیات برای کاهش التهابات

پروتئین‌ها و پروبیوتیک‌های موجود در لبنیات ممکن است به کاهش التهابات مرتبط با بیماری‌های مختلف کمک کنند.

عوارض و معایب لبنیات

اگرچه لبنیات دارای فواید زیادی هستند، مصرف بیش از حد آن‌ها نیز می‌تواند عوارض داشته باشد. برخی از عوارض لبنیات برای گروه های مختلف عبارت است از:

• لبنیات پرچرب ممکن است با افزایش کلسترول خون، مشکلات قلبی را در پی داشته باشند. افراد دارای مشکلات قلبی و عروقی باید محصولات لبنی کم چرب مصرف کنند.
• افرادی که حساسیت یا آلرژی به پروتئین های لبنی دارند، ممکن است با واکنش‌های آلرژیک مثل خارش، تورم، تنگی نفس، یا افت فشار خون مواجه شوند.
• مصرف بیش از اندازه محصولات لبنی، می‌تواند برای برخی مشکلات گوارشی مثل تولید گاز، دل درد، اسهال یا یبوست را تشدید یا ایجاد کند.
• افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند (مشکل عدم تجزیه لاکتوز)، ممکن است از علائمی مانند اسهال یا تورم شکمی دچار شوند. این افراد باید فرآورده های بدون لاکتوز مثل پنیر لیقوان و ماست یونانی مصرف کنند.
• اگرچه مصرف لبنیات بسیار مفید است، اما باید مراقب باشید که مقدار مصرف شده منطقی باشد. 
  مصرف بیش از حد می‌تواند منجر به مشکلات معده و کلسترول بالا در خون شود.

برای پیشگیری از عوارض مصرف لبنیات در افرادی که مشکلات خاصی دارند، مشورت با متخصص تغذیه و استفاده از محصولات لبنی دارای لاکتوز کم توصیه می شود.

نکات مصرف تازه و نگهداری لبنیات

برای حفظ کیفیت و ایمنی لبنیات، باید نکات تازه‌خوری و نگهداری مناسب را رعایت کرد. 
در اینجا چند نکته مهم آورده شده است:

• لبنیات را در یخچال نگهداری کنید.
• تاریخ انقضا را بررسی کنید و محصولات منقضی شده را مصرف نکنید.

سعی کنید  به اندازه مصرف خود خرید کنید و بصورت تازه به تازه از لبنیات استفاده کنید.

منظور از واحد لبنیات چیست؟

هر واحد لبنیات، به مقدار معینی از لبنیات اشاره دارد که در رژیم غذایی مصرف می‌شود. معمولا یک واحد لبنیات، به یک پیمانه شیر یا معادل آن (یک پیمانه ماست، 30 گرم پنیر، 2 پیمانه دوغ، نصف پیمانه کشک غلیظ) گفته می‌شود.

کسانی که نمی توانند شیر بخورند یا شیر دوست ندارند، چه لبنیاتی بخورند؟
 

برخی افراد به دلیل حساسیت به لاکتوز یا انتخاب شخصی، از مصرف شیر و محصولات شیری پرهیز می‌کنند. در این صورت، آنها می‌توانند توصیه می شود که این افراد به هیچ عنوان فرآورده های لبنی را از سبد غذایی خود حذف نکنند. بلکه، مصرف دیگر محصولات لبنی را جایگزین مصرف شیر کنند.

بدن ما در هر سنی چه مقدار لبنیات لازم دارد؟

مقدار دقیق مصرف لبنیات بستگی به سن، جنسیت، و نیازهای غذایی فرد دارد. به طور کلی، برای افراد بزرگسال معمولا مصرف 2-3 واحد لبنیات در روز توصیه می‌شود. کودکان زیر 5 سال بهتر است روزانه 1.5 واحد، نوجوانان 3 واحد، زنان شیرده 4 واحد و زنان باردار 2.5 محصولات لبنی بخورند.

توجه داشته باشید که مقدار مصرف لبنیات در هر سنین باید متناسب با نیازهای فرد و سطح فعالیت جسمانی او نیز باشد.

آیا واقعا ارزش غذایی پنیر، با گوشت برابر است؟

گوشت و پنیر هر دو دارای مقدار زیادی پروتئین هستند؛ اما هر کدام مزایا و خصوصیات مخصوص به خود را دراند. پنیر به عنوان یک منبع عالی کلسیم و پروتئین شناخته می‌شود و می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و ماهیچه‌ها کمک کند. همچنین، پنیر دارای ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ریبوفلاوین و فسفر است.

از طرف دیگر، گوشت نیز یک منبع عالی پروتئین و آهن است. این مواد مغذی به تقویت ماهیچه‌ها و بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. انتخاب بین پنیر و گوشت بستگی به ترجیحات شخصی و نیازهای غذایی دارد. بهترین راه این است که از هر دو منبع در رژیم غذایی استفاده کنید تا از تنوع مواد مغذی بهره‌مند شوید.

کلام آخر

در این مقاله، به معرفی و توضیح جامع در مورد لبنیات از تعریف لبنیات گرفته تا تاریخچه، انواع و خواص آن پرداختیم. امیدواریم که این اطلاعات به شما در انتخاب یک رژیم غذایی سالم و متنوع کمک کرده باشد.

پرسش‌های متداول

1. آیا مصرف لبنیات در بارداری ایمن است؟

بله، مصرف معقول لبنیات در بارداری می‌تواند به تأمین مواد مغذی مورد نیاز برای مادر و جنین کمک کند. اما اگر حساسیت یا مشکلات گوارشی وجود دارد، بهتر است با پزشک مشورت کنید. البته محصولات لبنی مناسب برای مشکلات گوارشی نیز انتخاب مناسبی است.

2. چگونه لبنیات می‌توانند برای پوست مفید باشند؟

لبنیات دارای ویتامین ها و آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که می‌توانند به بهبود سلامت پوست کمک کنند و پیری پوست را کاهش دهند.

3. آیا مصرف لبنیات برای کودکان مفید است؟

بله، مصرف لبنیات برای کودکان به عنوان یک منبع عالی کلسیم و پروتئین بسیار مفید است. اما توصیه می‌شود تا سن دو سالگی، از مصرف زیاد لبنیات اجتناب کرد.

4. آیا مصرف بیش از اندازه لبنیات عوارض دارد؟

بله، مصرف بیش از حد لبنیات می‌تواند به افزایش وزن و افزایش کلسترول منجر شود.

5. چه میزان از لبنیات در رژیم غذایی باید مصرف شود؟

میزان مصرف لبنیات بستگی به سن، جنسیت، و نیازهای غذایی فرد دارد. اما به طور کلی، توصیه می‌شود که هر روز 2-3 واحد لبنیات در رژیم غذایی داشته باشید.

6. آیا می‌توان لبنیات را در رژیم غذایی دیابت مصرف کرد؟

بله، مصرف معتدل لبنیات می‌تواند به کنترل قند خون در افراد دیابتی کمک کند.

7. آیا مصرف لبنیات می‌تواند به افزایش وزن منجر شود؟

مصرف به اندازه لبنیات به حفظ تعادل وزنی کمک فراوانی می‌کند. اما مصرف بیش از حد لبنیات پرچرب ممکن است به افزایش وزن منجر شود.

 

منابع

https://www.britannica.com/topic/dairy-product

https://www.usdairy.com/dairy-nutrition/products

"Nutrition of Dairy Products" - National Dairy Council

"Lactose Intolerance" - National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases

"Calcium and Vitamin D: Important at Every Age" - National Institutes of Health

"Dairy and Skin Health: The Effects of Milk and Milk Products on the Skin" - Nutrients Journal

"The Health Benefits of Probiotics and Prebiotics in Children and Adolescents" - Nutrients Journal

"Dairy Fats and Cardiovascular Disease: Do We Really Need to be Concerned?" - Nutrients Journal

"Dairy Products and Cancer" - World Cancer Research Fund International