انواع ماست و خواص آن‌ها

ماست یکی از پرطرفدارترین محصولات لبنی در سراسر جهان است که به دلیل طعم لذت‌بخش و فواید سلامتی آن در بسیاری از رژیم‌های غذایی جایگاه ویژه‌ای دارد. این ماده غذایی با فرآیند تخمیر شیر توسط باکتری‌های مفید تولید می‌شود و انواع مختلفی دارد که هر یک ویژگی‌ها و خواص خاص خود را داراست. در این مقاله، به بررسی انواع ماست و خواص آن‌ها می‌پردازیم.

1. ماست ساده

ماست ساده یا طبیعی، پایه‌ای‌ترین نوع ماست است که از تخمیر شیر توسط باکتری‌های مفید (مانند لاکتوباسیلوس و استرپتوکوکوس) به دست می‌آید. این نوع ماست هیچ افزودنی، شیرین‌کننده یا طعم‌دهنده‌ای ندارد و اغلب برای مصارف روزمره استفاده می‌شود.

خواص ماست ساده:

• بهبود گوارش: حضور پروبیوتیک‌های طبیعی در ماست ساده باعث بهبود هضم غذا و کاهش مشکلات گوارشی مانند یبوست و نفخ می‌شود.
• تقویت سیستم ایمنی: باکتری‌های مفید موجود در ماست ساده به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند و از بدن در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کنند.
• منبع غنی از کلسیم: ماست ساده سرشار از کلسیم است که به حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند.
• حفظ سلامت پوست: مصرف منظم ماست ساده می‌تواند به دلیل وجود ویتامین‌های گروه B و پروتئین‌ها به بهبود سلامت و شادابی پوست کمک کند.

2. ماست چکیده

ماست چکیده از طریق فیلتر کردن آب و سرم شیر موجود در ماست ساده تولید می‌شود. این فرآیند غلظت ماست را افزایش داده و آن را خامه‌ای‌تر می‌کند. ماست چکیده معمولاً به دلیل بافت غلیظ‌تر برای کاربردهای خاصی مانند تهیه غذاها، دیپ‌ها و دسرها استفاده می‌شود.

خواص ماست چکیده:

• پروتئین بالا: ماست چکیده نسبت به ماست ساده دارای مقادیر بالاتری از پروتئین است که آن را به گزینه‌ای عالی برای تقویت عضلات و کمک به ترمیم بافت‌ها تبدیل می‌کند.
• کاهش اشتها: مصرف ماست چکیده باعث ایجاد احساس سیری طولانی‌مدت می‌شود و برای کاهش وزن مفید است.
• کمک به سلامت استخوان‌ها: به دلیل تراکم بالای کلسیم، ماست چکیده به حفظ سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند.
• کم‌چرب یا پرچرب بودن انتخابی: بسته به نیاز فرد، ماست چکیده به صورت کم‌چرب یا پرچرب در دسترس است که افراد می‌توانند متناسب با رژیم غذایی خود یکی از آن‌ها را انتخاب کنند.

3. ماست یونانی

ماست یونانی نوع خاصی از ماست چکیده است که با فیلتر کردن بیشتر، آب و لاکتوز آن کاهش یافته و محصولی با بافت بسیار غلیظ و خامه‌ای تولید می‌شود. این نوع ماست پروتئین بسیار بالا و  نسبت به ماست ساده و چکیده کربوهیدرات کمتری دارد.

خواص ماست یونانی:

• پروتئین بالا برای ورزشکاران: ماست یونانی منبعی فوق‌العاده از پروتئین است و برای افرادی که ورزش می‌کنند یا به دنبال عضله‌سازی هستند ایده‌آل است.
• کمک به کاهش وزن: به دلیل پروتئین بالا و کربوهیدرات کمتر، ماست یونانی به کاهش اشتها کمک کرده و برای افرادی که دنبال کاهش وزن هستند، انتخاب مناسبی است.
• سلامت روده: با وجود پروبیوتیک‌های طبیعی، ماست یونانی به تنظیم فلور روده کمک کرده و سلامت گوارش را بهبود می‌بخشد.
• مناسب برای کنترل قند خون: ماست یونانی به دلیل شاخص گلیسمی پایین، برای افرادی که دیابت دارند یا به دنبال کنترل قند خون خود هستند، گزینه‌ای مناسب است.
• منبع غنی از ویتامین B12: ویتامین B12 موجود در ماست یونانی به بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی کمک می‌کند.

4. ماست کم‌چرب و پرچرب

ماست‌ها با توجه به میزان چربی موجود در شیر به دو نوع کم‌چرب و پرچرب تقسیم می‌شوند. این تفاوت ناشی از میزان چربی شیر مورد استفاده در فرآیند تولید ماست است.

خواص ماست کم‌چرب:

• مناسب برای کاهش وزن: ماست کم‌چرب گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که به دنبال کاهش وزن هستند، زیرا کالری و چربی کمتری دارد.
• حفظ سلامت قلب: به دلیل کاهش چربی اشباع، مصرف ماست کم‌چرب خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.
• منبع کلسیم: با وجود چربی کمتر، همچنان حاوی کلسیم کافی برای حفظ سلامت استخوان‌ها است.
• مناسب برای رژیم‌های کم‌چرب: افراد با شرایط خاص سلامتی (مانند کلسترول بالا) می‌توانند از این نوع ماست استفاده کنند.

خواص ماست پرچرب:

• حاوی اسیدهای چرب مفید: ماست پرچرب منبعی غنی از اسیدهای چرب مفید است که می‌تواند به سلامت قلب و عروق کمک کند.
• حفظ انرژی: ماست پرچرب برای افرادی که به دنبال افزایش انرژی یا وزن هستند، گزینه‌ای مناسب است.
• طعم لذیذتر: به دلیل چربی بیشتر، طعم و بافت ماست پرچرب لذیذتر و خامه‌ای‌تر است که برای پخت‌وپز و مصرف مستقیم جذاب‌تر است.

5. ماست پروبیوتیک

ماست پروبیوتیک نوعی ماست است که باکتری‌های زنده و فعال (پروبیوتیک‌ها) به آن افزوده می‌شود. این باکتری‌ها به بهبود سلامت روده و سیستم گوارشی کمک می‌کنند.

خواص ماست پروبیوتیک:

• بهبود سلامت گوارش: پروبیوتیک‌ها تعادل میکروبی روده را حفظ کرده و از مشکلاتی مانند یبوست، اسهال و سندرم روده تحریک‌پذیر جلوگیری می‌کنند.
• تقویت سیستم ایمنی: پروبیوتیک‌ها با تقویت باکتری‌های مفید در بدن به افزایش ایمنی در برابر عفونت‌ها کمک می‌کنند.
• کاهش التهاب: مصرف منظم ماست پروبیوتیک می‌تواند به کاهش التهابات مزمن در بدن کمک کند.
• پیشگیری از بیماری‌های گوارشی: با تقویت فلور روده، این نوع ماست می‌تواند خطر ابتلا به زخم معده و سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.
• کمک به سلامت پوست: ماست پروبیوتیک با بهبود عملکرد گوارش و کاهش سموم در بدن، می‌تواند به داشتن پوستی شفاف‌تر کمک کند.

6. ماست میوه‌ای و طعم‌دار

ماست‌های میوه‌ای یا طعم‌دار از ترکیب ماست ساده با میوه‌های تازه، مربا یا طعم‌دهنده‌های مختلف تولید می‌شوند. این نوع ماست‌ها به دلیل طعم متنوع و شیرینی خود برای کودکان و افرادی که علاقه‌ای به مصرف ماست ساده ندارند، جذاب هستند.

خواص ماست میوه‌ای:

• منبع انرژی سریع: ماست‌های میوه‌ای اغلب حاوی مقادیر بیشتری کربوهیدرات (به دلیل افزودن شکر یا مربا) هستند که می‌تواند منبعی سریع برای تأمین انرژی باشد.
• مناسب برای کودکان: طعم جذاب و رنگ‌های متنوع این نوع ماست، مصرف لبنیات را برای کودکان لذت‌بخش‌تر می‌کند.
• سرشار از ویتامین‌ها: وجود میوه‌های تازه در ماست می‌تواند ویتامین‌ها و مواد مغذی بیشتری (مانند ویتامین C) را فراهم کند.
• انتخابی برای میان‌وعده: ماست میوه‌ای یک میان‌وعده عالی برای افرادی است که به دنبال گزینه‌ای سالم و خوشمزه هستند.

باید توجه کنید که بسیاری از ماست‌های میوه‌ای موجود در بازار حاوی مقادیر زیادی شکر و افزودنی‌های مصنوعی هستند. بنابراین، بهتر است از انواع کم‌شکر یا ماست میوه‌ای خانگی استفاده شود.

7. ماست موسیر

ماست موسیر از ترکیب ماست ساده با موسیر خردشده یا پودر موسیر تهیه می‌شود. موسیر نوعی گیاه از خانواده سیر و پیاز است که طعمی ملایم و معطر دارد. این نوع ماست به دلیل طعم دلپذیر و خواص درمانی موسیر، یکی از پرطرفدارترین انواع ماست است.

خواص ماست موسیر:

• بهبود گوارش: موسیر موجود در ماست به دلیل خواص ضدباکتریایی، به حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند و از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کند.
• کاهش فشار خون: موسیر غنی از ترکیبات گوگردی است که می‌تواند به کاهش فشار خون و بهبود گردش خون کمک کند.
• تقویت سیستم ایمنی: خواص آنتی‌اکسیدانی موسیر در کنار پروبیوتیک‌های ماست باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.
• خوشبوکننده دهان: برخلاف سیر، موسیر بوی قوی ندارد و حتی می‌تواند به کاهش بوی بد دهان کمک کند.
• مناسب برای میان‌وعده: ماست موسیر به عنوان یک پیش‌غذا یا همراه غذا در سفره‌های ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد.

8. ماست ایسلندی

ماست ایسلندی که به نام اسکایر (Skyr) نیز شناخته می‌شود، یک نوع ماست سنتی و محبوب در ایسلند است. این ماست از شیر بدون چربی تهیه شده و بافتی بسیار غلیظ‌تر و خامه‌ای‌تر از ماست یونانی دارد. اسکایر دارای طعم ملایم و کمی ترش است و به دلیل روش خاص تولید، کالری کمتری دارد.

خواص ماست ایسلندی:

• پروتئین بسیار بالا: ماست ایسلندی یکی از غنی‌ترین منابع پروتئین است که برای ورزشکاران و افرادی که به دنبال عضله‌سازی هستند، گزینه‌ای ایده‌آل است.
• کم‌چرب یا بدون چربی: این ماست به طور سنتی از شیر بدون چربی تهیه می‌شود و بنابراین برای افرادی که به دنبال کاهش کالری مصرفی خود هستند، مناسب است.
• کربوهیدرات کم: اسکایر به دلیل روش تولید، لاکتوز کمتری دارد و برای افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، بهتر است.
• تقویت استخوان‌ها: این ماست غنی از کلسیم و ویتامین D است که برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها مفید است.
• احساس سیری طولانی‌تر: پروتئین بالای این ماست به کنترل اشتها و کاهش وزن کمک می‌کند.

9. ماست سویا (ماست گیاهی)

ماست سویا یک نوع ماست گیاهی است که به جای شیر گاو، از شیر سویا تهیه می‌شود. این نوع ماست مناسب افرادی است که به لاکتوز حساسیت دارند، رژیم وگان را دنبال می‌کنند یا به دنبال جایگزین‌های گیاهی هستند.

خواص ماست سویا:

• فاقد لاکتوز و کلسترول: ماست سویا برای افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند یا کلسترول خونشان بالاست، گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود.
• منبع پروتئین گیاهی: سویا حاوی پروتئین کامل با تمام اسیدهای آمینه ضروری است که برای تغذیه و بازسازی عضلات مفید است.
• سرشار از ایزوفلاون‌ها: ایزوفلاون‌های موجود در سویا به تنظیم هورمون‌ها، کاهش علائم یائسگی و پیشگیری از برخی سرطان‌ها (مانند سرطان پستان) کمک می‌کنند.
• مناسب برای سلامت قلب: مصرف منظم سویا می‌تواند کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و سلامت قلب را تقویت کند.
• غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی: بسیاری از ماست‌های سویا با کلسیم و ویتامین D غنی‌شده‌اند که آن‌ها را به گزینه‌ای مغذی برای افرادی که لبنیات مصرف نمی‌کنند تبدیل می‌کند.

بهتر است ماست سویای طبیعی و بدون قند افزوده مصرف کنید. برخی افراد ممکن است به سویا حساسیت داشته باشند؛ بنابراین بهتر است پیش از مصرف، کمی تست کنید.

کلام پایانی

ماست، به عنوان یک ماده غذایی متنوع و مغذی، در انواع مختلفی در دسترس است که هر کدام خواص خاصی دارند. انتخاب نوع مناسب ماست بر اساس نیازهای تغذیه‌ای و سلیقه فردی می‌تواند به بهبود سلامت کلی بدن کمک کند. مصرف منظم ماست، چه به‌صورت ساده و چه در غذاها، راهی ساده برای تقویت سلامتی است.

سوالات متداول 

1. آیا مصرف ماست برای همه افراد مناسب است؟ 

بله، ماست به دلیل خواص تغذیه‌ای بالا برای بیشتر افراد مناسب است، اما افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، باید از ماست بدون لاکتوز یا ماست سویا استفاده کنند.

2. کدام نوع ماست برای کاهش وزن بهتر است؟ 

ماست یونانی و کم‌چرب به دلیل پروتئین بالا و چربی کمتر گزینه‌های مناسبی برای کاهش وزن هستند.

3. آیا ماست پروبیوتیک با ماست معمولی تفاوت دارد؟ 

بله، ماست پروبیوتیک حاوی باکتری‌های زنده و فعال است که به بهبود سلامت گوارش و سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

4. آیا مصرف ماست پرچرب برای قلب مضر است؟ 

خیر، ماست پرچرب حاوی اسیدهای چرب مفید است که در مقادیر مناسب می‌تواند به سلامت قلب کمک کند. اما باید در مصرف آن تعادل رعایت شود.

5. آیا کودکان می‌توانند ماست میوه‌ای مصرف کنند؟ 

بله، ماست میوه‌ای برای کودکان جذاب و مغذی است، اما بهتر است از انواع کم‌شکر استفاده شود.

6. چرا ماست چکیده برای ورزشکاران مفید است؟ 

ماست چکیده به دلیل پروتئین بالا به تقویت و ترمیم عضلات کمک می‌کند و گزینه‌ای مناسب برای وعده‌های بعد از ورزش است.