دوغ یک نوشیدنی سنتی است که در اکثر مناطق جهان، به ویژه در کشورهای خاورمیانه و آسیای میانه، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوشیدنی، به دلیل ویژگی‌های غذایی و سلامتی که دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اصالت و تنوع تهیه دوغ در انواع مختلف آن، از ترکیبات ساده گرفته تا فرآیندهای پیچیده تولید، دوغ را به یک گزینه محبوب و چندسویه برای مصرف کنندگان تبدیل کرده است.

در این مقاله، به بررسی روش‌های مختلف تهیه دوغ، از ساده ترین فرایندهای خانگی گرفته تا روش‌های سنتی و محلی و حتی فرآیندهای صنعتی تولید دوغ، خواهیم پرداخت. همچنین، ما به بررسی تنوع آماده‌سازی و افزودنی‌های متنوعی که ممکن است به دوغ اضافه شود، می‌پردازیم تا مخاطبان ما بتوانند گزینه‌های متناسب با سلیقه و نیازهای خود را در تهیه این نوشیدنی انتخاب کنند.

دوغ صنعتی                  

1. آماده‌سازی مواد اولیه به صورت صنعتی: در کارخانه‌ها، مقادیر بسیاری از شیر و ماست تهیه می‌شود. این مواد از طریق دستگاه‌های خاص تمیز شده و آماده فرآیند تولید می‌شوند.

2. مخلوط کردن و افزودن ادویه‌جات: مواد اولیه در دستگاه‌های صنعتی با افزودن ادویه‌های مخصوص و به تناسب مقداری که مورد نیاز است، مخلوط می‌شوند. در این مرحله ممکن است اسانس‌ها و ادویه‌های دیگری نیز به مخلوط اضافه شود.

3. آماده سازی و بسته‌بندی: مخلوط در مدت زمان معین در شرایط خاصی نگهداری می‌شود تا آماده سازی به صورت کامل صورت گیرد. سپس دوغ در بطری‌ها یا ظروف مناسب بسته‌بندی می‌شود تا به بازار عرضه شود.

تفاوت اصلی میان روش‌های تهیه دوغ صنعتی و سایر دوغ‎ها در استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات مختلف و همچنین مقیاس تولید است.

دوغ خانگی فوری

برای تهیه دوغ خانگی خوشمزه به روش سریع، می‌توانید از مواد ساده استفاده و آن‌را به آسانی تهیه کنید.

ابتدا ماست ترش را در یک ظرف بزرگ قرار داده و با چنگال یا قاشق آن را خوب هم بزنید تا یکدست شود.

سپس به ماست ترش دو برابر حجمش آب سرد اضافه کنید و مقداری نمک و نعنا (در صورت استفاده) را به آن اضافه کنید. اگر می‌خواهید دوغ گازدار داشته باشید، می‌توانید دو حبه قند به دوغ اضافه کنید. سپس مخلوط را در بطری مناسب ریخته و درب آن را ببندید. بطری را به مدت حدود 15 دقیقه تکان دهید تا ماست و آب به‌طور کامل با هم ترکیب شوند. بعد از تکان دادن، دوغ خانگی آماده است و می‌توانید آن را نوش جان کنید.

این فرآیند ساده و سریع است و می‌توانید با تنظیم میزان نمک و اضافه کردن نعنا و یا قند، به سلیقه خود طعم دلخواه دوغ را به دست آورید.

دوغ محلی

در تهیه دوغ محلی، ابتدا شیر و ماست را با یکدیگر ترکیب می‌کنند. برای این کار، ابتدا مخلوط آب و شیر را تهیه می‌کنند و بخشی از آن را جدا می‌کنند. سپس مابقی این مخلوط را در یک ظرف روی حرارت ملایم قرار می‌دهند تا گرم شود، اما نیازی به جوشاندن آن نیست.

بعد از گرم شدن مخلوط، نمک، شکر و ماست را به بخش جدا شده از مخلوط آب و شیر اضافه می‌کنند. سپس تمام مواد را به خوبی با هم مخلوط کرده و داخل یک ظرف مناسب درب‌دار می‌ریزند.

در مرحله بعدی، درب ظرف را محکم بسته و برای چند دقیقه تکان می‌دهند. سپس آن را در محیط گرمی قرار می‌دهند و معمولاً زمان آماده سازی حدود 3 تا 4 روز است. هرچه محیط گرم‌تر باشد، دوغ سریع‌تر آماده می‌شود.

دوغ کفیر

دوغ کفیر به عنوان یک دوغ بدون ماست شناخته می‌شود. برای تهیه آن، شیر تازه به دمای محیط رسیده و قارچ کفیر به نسبت مشخص (معمولاً ۱ لیتر شیر به ۴ قاشق غذاخوری قارچ کفیر) با هم ترکیب می‌شوند و در یک شیشه نگهداری می‌شوند. این مخلوط برای ۴۸ ساعت در محیطی گرم و دور از نور قرار می‌گیرد تا فرآیند آماده سازی و تبدیل شدن شیر به دوغ کفیر اتفاق بیافتد. بعد از این مدت، محتوای شیشه به کمک یک صافی پلاستیکی صاف می‌شود و سپس مابقی مایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب، دوغ کفیر آماده می‌شود و می‌توان از آن برای چند روز استفاده کرد و با افزودن ادویه‌های مختلف مانند نمک، نعناع یا پونه، به طعم دلخواه خود دست یافت.

دوغ مشکی

دوغ مشکی یکی از روش‌های قدیمی تهیه دوغ در ایران است که با استفاده از مشک، یک وسیله سنتی تولید می‌شود. برای تهیه دوغ مشکی، ابتدا مشک با استفاده از پوست بز یا گاو تهیه می‌شود که در انتهای آن چوبی مخروطی قرار می‌گیرد. مواد مورد نیاز برای تهیه دوغ مانند شیر یا ماست به همراه آب پنیر داخل مشک ریخته می‌شود. سپس مشک با چوب مخروطی به طور مکرر تکان داده می‌شود تا مواد داخل آن با هم مخلوط شده و آماده سازی دوغ انجام شود. این فرآیند معمولا کمی زمان‌بر است و نیاز به تکان دادن مکرر مشک دارد تا دوغ به خوبی آماده شود و طعم مطلوبی به دست آید. دوغ مشکی به دلیل استفاده از مشک، طعم و بوی خاصی به خود می‌گیرد که از جذابیت‌های این روش سنتی تهیه دوغ به شمار می‌رود.

دوغ ترکی

دوغ ترکی یا "Ayran" به عنوان یک نوشیدنی محبوب و معروف در ترکیه شناخته می‌شود. این نوشیدنی خنک و خوشمزه، از ترکیب ساده‌ای از ماست (معمولاً ماست ترش)، آب، و نمک تشکیل شده است. طرز تهیه آن بسیار ساده است و شامل مخلوط کردن ماست با آب به نسبتی خاص و افزودن نمک است. دوغ ترکی معمولاً به عنوان یک نوشیدنی خانگی در منزل تهیه می‌شود و گاهی هم در رستوران‌ها و فضاهای عمومی در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

اضافه کردن عطر و طعم دلخواه

اضافه کردن عطرها و طعم‌دهنده‌ها به دوغ یک روش معمول است که برای ایجاد تنوع در طعم و بوی این نوشیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای این منظور، می‌توانند از مواد مختلفی مانند عصاره‌های گیاهی مثل ریحان، نعناع، گل محمدی، پونه کوهی، پودر موسیر و حتی اسانس‌های مصنوعی استفاده کرد. با افزودن این مواد معطر و طعم‌دهنده به دوغ، به آن طعم و بوی خاصی می‌دهند که متناسب با سلیقه و برای هر فرد متفاوت است. این اقدام نه تنها می‌تواند تجربه مصرف دوغ را جذاب‌تر کند، بلکه این امکان را فراهم می‌کند تا دوغ به شکل‌ها و طعم‌های مختلف و با تنوع بیشتری تهیه شود و به مردم عرضه گردد.

نکات پایانی

در ادامه، نکات مفیدی برای بهتر و خوشمزه‌تر شدن طعم دوغ را بیان می‌کنیم:

• افزودن ماست بیشتر: استفاده مقدار بیشتری از ماست می‌تواند دوغ را غلیظ‌تر و مطبوع‌تر کند.
• تهیه دوغ گازدار: برای دوغ گازدار، آن را در محیط گرم قرار دهید تا گاز بیشتری تولید شود.
• استفاده از نعنا: اگر تمایل دارید نعنا را به دوغ اضافه کنید، بهتر است از نعنا تازه خرد شده به جای نعنا خشک استفاده کنید.
• کنترل مقدار شکر: میزان استفاده از شکر باید مناسب باشد تا شیرینی یا ترشی دوغ را به خوبی تنظیم کند.
• منابع ماست: استفاده از ماست ترش برای دوغ ترش و گازدار یا خارج کردن ماست شیرین از یخچال برای ترش شدن و سپس استفاده آن برای تهیه دوغ.

این نکات می‌توانند به بهبود طعم و مزه دوغ خانگی کمک کنند.

جمع‌بندی:

در نهایت، دوغ به عنوان یک نوشیدنی سنتی و سالم، نقش بسیار مهمی در تغذیه و سلامتی ما دارد. با توجه به روش‌های ساده تهیه آن، هر فردی می‌تواند به راحتی این نوشیدنی خوشمزه را در خانه خود تهیه کرده و از فوایدش برخوردار شود.

سوالات متدوال

دوغ چه فوایدی دارد؟

دوغ به عنوان یک منبع غنی از پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های مفید) مورد توجه است که می‌تواند به سلامت دستگاه گوارش کمک کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. همچنین به دلیل دارا بودن کلسیم، پروتئین و ویتامین‌ها مانند ویتامین B12 نیز مفید است.

آیا دوغ مناسب برای همه است؟

اکثرا دوغ به عنوان یک منبع مفید از مواد غذایی در نظر گرفته می‌شود، اما ممکن است برای افرادی که مشکلاتی مانند عدم تحمل لاکتوز دارند، مناسب نباشد. همچنین برخی افراد ممکن است به دلیل مشکلات گوارشی، از نوشیدن دوغ پرهیز کنند.

آیا می‌توانید دوغ خانگی را گازدار کنید؟

بله، برای این کار می‌توانید آن را در یک محیط گرم و مناسب نگه دارید تا گاز بیشتری تولید شود.

در چه زمان‌هایی می‌توان دوغ مصرف کرد؟

دوغ به‌عنوان یک نوشیدنی خنک‌کننده و مفید، در فصول گرم سال می‌تواند بسیار مفید و مناسب باشد. همچنین، به‌عنوان یک مکمل غذایی سالم و مفید، در هر زمانی از روز قابل مصرف است.